Vandaag las ik een tekst waarin werd beweerd dat de vrouw/concubine van staatsman Perikles, Aspasia, de leermeester van Socrates was. Dat had ik nog nooit eerder gehoord, dus tijd voor dieper onderzoek!
Aspasia van Milete
Aspasia van Milete (weer Milete, daar geboren rond 470 v.Chr.) was een invloedrijke vrouw in het oude Athene en speelde een belangrijke rol in het culturele en intellectuele leven van de stad. Hoewel er geen directe historische bewijzen zijn van een persoonlijke relatie tussen Aspasia en Socrates, wordt in klassieke literatuur regelmatig beschreven hoe Aspasia een inspiratiebron en gesprekspartner was voor de filosofen van haar tijd.
Aspasia, Perikles, Socrates en Plato
Aspasia was vooral bekend als de partner van Perikles, een prominente Atheense staatsman, hoewel er discussie bestaat over de exacte relatiestatus. Men suggereert een quasi-huwelijksregeling genaamd “pallakia” (concubinaat). Perikles trouwde waarschijnlijk niet formeel met Aspasia vanwege zijn eigen burgerschapswet van 451 v.Chr., die vereiste dat beide ouders Atheense burgers moesten zijn om hun kinderen burgerrechten te geven.
Ze stond bekend om haar intelligentie, retorische vaardigheden en invloed op het politieke en sociale leven in Athene. Haar salon trok veel prominente figuren, waaronder Socrates.
Socrates, de beroemde filosoof, wordt in teksten vaak afgebeeld als iemand die bewondering had voor Aspasia’s intellect en retorische talent.
In Plato’s dialoog Menexenus laat hij Aspasia zelfs een belangrijke toespraak houden, wat een erkenning is van haar retorische bekwaamheid. Het is echter niet zeker of deze toespraak een historische basis heeft of een literaire constructie is van Plato.
Aspasia als Socrates’ leraar
Aspasia wordt soms beschouwd als een leermeester in de kunst van retoriek en filosofie. Er zijn verhalen waarin zij wordt beschreven als iemand die mannen, waaronder Socrates, leerde hoe ze effectief konden spreken en argumenteren.
Dit idee is echter vooral afkomstig van latere bronnen en is niet direct bevestigd in historische verslagen.
Aspasia’s invloed
De relatie tussen Aspasia en Socrates lijkt vooral te draaien om intellectuele bewondering en gedeelde betrokkenheid bij het debat en onderwijs. Aspasia vertegenwoordigt een van de weinige vrouwen in de klassieke oudheid die in filosofische kringen werd erkend, terwijl Socrates haar waarschijnlijk respecteerde als een geestverwant en retorisch talent.
Aspasia werd erkend als een instructeur van Socrates, met name in de kunst van de retoriek. In Plato’s dialoog Menexenus verwijst Socrates zelf naar Aspasia als zijn “instructeur” (διδάσκαλος) en prijst haar retorische vaardigheden.
Deze erkenning door Socrates, zoals afgebeeld door Plato, geeft geloofwaardigheid aan Aspasia’s intellectuele invloed op hem. Het precieze karakter van hun interacties blijft echter speculatief en literair van aard.
Gebieden van invloed
Retoriek en welsprekendheid
Aspasia stond bekend om haar expertise in de kunst van het spreken en naar verluidt leerde ze Socrates hoe hij begrafenistoespraken moest houden. Haar vaardigheid in retoriek was zo beroemd dat ze niet alleen Socrates maar ook de grote staatsman Perikles zou hebben beïnvloed.
Filosofie van de liefde:
Sommige geleerden beweren dat Aspasia’s ideeën over liefde en transcendentie belangrijke aspecten van het Socratische denken inspireerden. De concepten die aan “Diotima” worden toegeschreven in Plato’s Symposium, en die centraal staan in de Socratische filosofie, zijn mogelijk afkomstig van Aspasia.
Historische context
Aspasia maakte deel uit van Perikles’ intellectuele kring in Athene, waar Socrates als jongeman vaak kwam. Deze sociale connectie bood mogelijkheden voor intellectuele uitwisseling tussen Aspasia en Socrates. Sommige oude bronnen suggereren zelfs dat Socrates al met Aspasia verbonden was voordat haar relatie met Perikles begon.
Betekenis
De relatie tussen Aspasia en Socrates daagt traditionele verhalen over de oorsprong van de westerse filosofie uit. Als Aspasia inderdaad Socrates’ ideeën over liefde, waarheid en kennis heeft beïnvloed, kan ze worden beschouwd als een fundamentele figuur in het westerse filosofische denken . Dit perspectief benadrukt de noodzaak om de rol van vrouwen in de geschiedenis van de filosofie opnieuw te beoordelen. Hoewel de exacte aard en omvang van hun relatie nog steeds onderwerp van wetenschappelijk debat zijn, suggereert het bewijs dat Aspasia een cruciale rol speelde in het vormgeven van Socrates’ intellectuele ontwikkeling, met name op het gebied van retoriek en filosofie van de liefde.
Publieke perceptie
Ze was in haar tijd al onderwerp van publieke aanvallen en kritiek, met name in komische toneelstukken waarin ze werd afgebeeld als courtisane of bordeelmadam en onder buitenlandse invloed. Maar ze werd ook verdedigd door sommige filosofen zoals Socrates. Ondanks de controverses was Aspasia een belangrijke figuur in de Atheense samenleving ten tijde van Perikles en een van de eerste vrouwen die zich bezighield met filosofie.
