Zogenaamde ‘UFO-culten’ worden in de sociologie afgeschilderd als ‘een typisch product van postmoderne westerse industriële samenlevingen’, een ‘synthese van wetenschap en religie’.
De term ‘UFO-religie’ zoals in de titel, is enigszins misleidend, omdat het het medium (UFO), voor de boodschap aanziet. Dit geldt in het bijzonder voor een groep die zich Heaven’s Gate noemde. Het verhaal achter deze beweging is interessant genoeg om te vertellen
Het begin
Marshall Applewhite, de zoon van een presbyteriaanse predikant en een voormalige soldaat, begon zijn zoektocht naar bijbelse profetie begin jaren zeventig. Nadat hij was ontslagen bij de Universiteit van St. Thomas in Houston, Texas vanwege een vermeende relatie met een van zijn mannelijke studenten, ontmoette hij in maart 1972 Bonnie Nettles, een 44-jarige getrouwde verpleegster met belangstelling voor theosofie en bijbelse profetie.
De omstandigheden van hun ontmoeting zijn onduidelijk. Volgens de geschriften van Applewhite ontmoetten de twee elkaar in een ziekenhuis waar zij werkte, terwijl hij daar een zieke vriend bezocht. Er gaan geruchten dat het een psychiatrisch ziekenhuis was, maar volgens een ander verhaal verving Nettles een verpleegster die voor premature baby’s zorgde. Applewhite herinnerde zich later dat hij het gevoel had dat hij Nettles al heel lang kende en concludeerde dat ze elkaar in een vorig leven hadden ontmoet. Ze vertelde hem dat hun ontmoeting haar door buitenaardse wezens was voorspeld, en overtuigde hem ervan dat hij een goddelijke opdracht had.
Applewhite en Nettles dachten na over het leven van Sint Franciscus van Assisi en lazen werken van Helena Blavatsky, RD Laing en Richard Bach. Ze hielden een King James bijbel bij en bestudeerden passages uit het Nieuwe Testament, waarbij de nadruk lag op christologie1, ascese en eschatologie2. Applewhite las ook sciencefiction, waaronder werken van Robert A. Heinlein en Arthur C. Clarke.
Jezus in Texas
Op 19 juni hadden de overtuigingen van Applewhite en Nettles zich gesetteld. Ze kwamen tot de conclusie dat ze waren uitgekozen om Bijbelse profetieën te vervullen, en dat ze een geest van een hoger niveau hadden gekregen dan andere mensen. Ze schreven een pamflet waarin de reïncarnatie van Jezus als Texaan werd beschreven; een verhulde verwijzing naar Applewhite. Bovendien concludeerden ze dat zij de twee getuigen waren die worden beschreven in het boek Openbaring.
Ze bezochten af en toe kerken of andere spirituele groepen, waarbij ze zichzelf vaak “De Twee” of “De UFO” noemden. Ze geloofden dat ze zouden worden gedood om weer tot leven te worden gewekt en met een ruimteschip te worden weggevoerd. Deze gebeurtenis, die zij “de demonstratie” noemden, moest hun beweringen bewijzen. Tot hun ontsteltenis werden deze ideeën slecht ontvangen door andere religieuze groeperingen.
De eerste volgeling
De Twee zouden in mei 1974 hun eerste volgeling, Sharon Morgan, krijgen. Deze liet haar kinderen in de steek om zich bij hen aan te sluiten. Een maand later verliet Sharon The Two en keerde terug naar haar familie. Nettles en Applewhite werden gearresteerd en beschuldigd van creditcard-fraude voor het gebruik van Morgan’s kaarten, ondanks het feit dat ze had ingestemd met het gebruik ervan. De aanklacht werd later ingetrokken. Uit een routinecontrole kwam echter naar voren dat Applewhite negen maanden eerder een huurauto uit St. Louis had gestolen, die hij nog steeds bezat. Applewhite bracht vervolgens zes maanden in de gevangenis door, voornamelijk in Missouri, en werd begin 1975 vrijgelaten, waarna hij zich weer bij Nettles voegde.
Experiment
Uiteindelijk besloten Applewhite en Nettles contact op te nemen met buitenaardse wezens, en ze zochten gelijkgestemde volgers. Ze publiceerden advertenties voor bijeenkomsten, waar ze discipelen rekruteerden, die ze “de bemanning” noemden. Bij die evenementen beweerden ze wezens van een andere planeet, het Next Level, te vertegenwoordigen, die deelnemers zochten voor een experiment.
Zij verklaarden dat degenen die ermee instemden deel te nemen aan het experiment naar een hoger evolutionair niveau zouden worden gebracht.
In april 1975, tijdens een ontmoeting met een metafysische groep van tachtig mensen onder leiding van Clarence Klug in Joan Culpeppers huis in Studio City, Los Angeles, deelden ze hun ‘gelijktijdige’ openbaring. Hun was verteld dat zij de twee getuigen waren in het Bijbelse verhaal van de eindtijd. Hoewel de verslagen over de bijeenkomst verschillen, beschrijft Benjamin Zeller deze allemaal als gedenkwaardig. Applewhite en Nettles presenteerden zichzelf als charismatische leiders met een belangrijke spirituele boodschap. Ongeveer 25 personen werden ertoe aangezet zich bij de groep aan te sluiten.
Later, in september 1975, predikten Applewhite en Nettles in een motelzaal in Waldport, Oregon. Nadat ze alle ‘wereldse’ bezittingen hadden verkocht en afscheid hadden genomen van dierbaren, sloten ongeveer twintig mensen zich aan bij de groep. Later dat jaar rapporteerde Walter Cronkite op CBS Evening News over de verdwijningen: “Een twintigtal personen … zijn verdwenen. Het is een mysterie of ze zijn meegenomen op een missie. een zogenaamde reis naar de eeuwigheid – of gewoon zijn meegenomen.” In werkelijkheid hadden Applewhite en Nettles ervoor gezorgd dat de groep ondergronds zou gaan. Vanaf dat moment leidden “Do en Ti“, zoals de twee zichzelf nu noemden, bijna honderd leden door het hele land, slapend in tenten en slaapzakken en bedelend op straat. Door autoriteiten en media te ontwijken, kon de groep zich concentreren op de doctrine van Do en Ti om leden van de bemanning te helpen een “hoger evolutionair niveau” boven de mens te bereiken.
Hoger niveau
Applewhite geloofde dat hij rechtstreeks verwant was aan Jezus, wat betekent dat hij een “Evolutionair koninkrijksniveau boven de mens” was. Zijn geschriften, waarin aspecten van millennialisme, gnosticisme en sciencefiction werden gecombineerd, suggereren dat hij geloofde dat hij de opvolger van Jezus was en de ‘huidige vertegenwoordiger’ van Christus op aarde. Evenzo werd Ti (Nettles) voorgesteld als God de Vader.
In april 1976 stopte de groep met rekruteren en trok zich terug, en voerde een rigide reeks gedrags-richtlijnen in, waaronder een verbod op seksuele activiteit en het gebruik van drugs. Benjamin Zeller beschreef de beweging als zijnde getransformeerd “van een losjes georganiseerde sociale groep naar een gecentraliseerde religieuze beweging vergelijkbaar met een rondzwervend klooster“.
Next Level
Geleerden hebben de theologie van Heaven’s Gate beschreven als een mengeling van christelijk millennialisme3, new age en ufologie, en als zodanig gekarakteriseerd als een UFO-religie. De centrale overtuiging van de groep was dat volgelingen zichzelf konden transformeren in onsterfelijke buitenaardse wezens door hun menselijke natuur te verwerpen, en dat ze naar de hemel zouden opstijgen, ook wel het “Next Level” genoemd.
De dood van Nettles door kanker in 1985 daagde de opvattingen van de groep over ascensie uit. Oorspronkelijk geloofden ze dat ze naar de hemel zouden opstijgen met een UFO, maar later kwamen tot de overtuiging dat het lichaam slechts een ‘voertuig’ voor de ziel was. Hun bewustzijn zou bij overlijden worden overgebracht naar nieuwe ‘Next Level-lichamen’.
Rituele zelfmoord
Op 26 maart 1997 ontdekten afgevaardigden van het Sheriff’s Department van San Diego County de lichamen van de 39 actieve leden van de groep, waaronder die van Applewhite. Ze hadden deelgenomen aan een gecoördineerde reeks rituele zelfmoorden, die samenvielen met de nadering van komeet Hale-Bopp. Vlak voor de massale zelfmoord werd de website van de groep bijgewerkt met de boodschap: “Hale-Bopp sluit de Hemelpoort af. Ons 22 jarig leerproces hier op planeet Aarde loopt eindelijk ten einde – het ‘afstuderen’ van het menselijk evolutionaire niveau. We zijn blij bereid om ‘deze wereld’ te verlaten en met de bemanning van Ti mee te gaan.“
1 Christologie is het onderdeel van de christelijke theologie dat bestudeert en definieert wie Jezus was en is. Men is meestal minder geïnteresseerd in de details van zijn leven, maar meer in zijn eigenschappen, in zijn incarnatie en in de belangrijke gebeurtenissen in zijn leven (zijn geboorte, dood en opstanding).
2 Eschatologie (van het Griekse τὰ ἔσχατα, ta és-chata, “de laatste dingen”, en λόγος, lógos, “woord” en in bredere zin “leer”) is een theologisch begrip dat de “leer van de laatste dingen” betekent. Binnen de abrahamitische religies (het christendom, het jodendom en de islam) verwijst de term naar het einde van de wereld, de eindtijd of de “Vier Laatste Dingen” (Latijn “Quatuor Novissima”): dood, Dag des oordeels, hemel en hel.
De geloofsgemeenschappen waarin qua eschatologie en algemene religieuze beleving de overtuiging centraal staat dat de menselijke geschiedenis zich in de eindtijd bevindt, worden eindtijdbeweging genoemd.
3 Millennialisme (van millennium, duizend jaar) is een stroming binnen het christendom die gelooft dat er voor of na de wederkomst van Christus en vaak in samenhang met de apocalyps een duizendjarig vrederijk of een paradijs op aarde zal worden gevestigd.
