In mijn boekenkast staat het boek ”1956” van Simon Hall. En dat is natuurlijk geen toeval: 1956 is mijn geboortejaar. Maar blijkbaar was 1956 om ook nog andere redenen memorabel.
Simon Hall ziet 1956 als een kantelpunt in de geschiedenis, omdat er in dat jaar barsten kwamen in de gevestigde orde die na de Tweede Wereldoorlog was ontstaan.
Martin Luther King vatte dat eind 1956 als volgt samen: “De aanhoudende onlusten in Azië, de opstanden in Afrika, het nationalistische verlangen van Egypte, het wapengekletter in Hongarije, de raciale spanningen in Amerika – het zijn de barensweeën van een nieuw tijdperk.”
In een aantal berichten wil ik dat jaar chronologisch doorlopen en dan inzoomen op de gebeurtenissen in Nederland.
1956 – Januari
Op 1 januari 1956 wordt Soedan een onafhankelijke staat.
Op 5 januari 1956 start de Nederlandse Televisie Stichting (NTS) een dagelijkse nieuwsrubriek: Het Journaal. In dat eerste Journaal was er een interview met Caroline, de dochter van Max Euwe (de eerste, en tot nu toe enige, Nederlandse wereldkampioen schaken). De link tussen mijn geboortejaar en dit Journaal item kan haast geen toeval zijn!
Het item refereerde aan de match Donner – Euwe om het kampioenschap van Nederland, dat uiteindelijk op 7 januari 1956 beslist zou worden met 7-3 in het voordeel van Euwe (4x winst en de rest remise).
In 1954 had Euwe nipt de titel aan Donner moeten laten en deze match was bedoeld om uit te maken wie nu werkelijk Nederlands beste schaker is.
Een, voor Nederlandse begrippen, extreem koude vorstperiode, begint op 31 januari 1956. Dit doet de Elfstedenkoorts weer oplaaien.
1956 – Februari
Het wordt de koudste februari in de Nederlandse meteorologische geschiedenis (er zijn betrouwbare waarnemingen sinds 1706) en zelfs de op een na allerkoudste maand ooit gemeten, met een gemiddelde temperatuur die meer dan 9 graden lager is dan normaal voor februari. De extreme kou (hier en daar -25 C) kost diverse mensen het leven.
De Elfstedenkoorts wordt nog meer aangewakkert doordat op 1 februari 1956 het ijs overal al schaatsbetrouwbaar is.
Op 14 februari 1956 is het dan zo ver: de 11e Elfstedentocht wordt verreden. Omdat ze hand in hand over de einstreep gaan worden de winnaars Jan van der Hoorn, Aad de Koning, Jeen Nauta, Maus Wijnhout en Anton Verhoeven gediskwalificeerd. De Vereniging Elfsteden bood, de als zesde binnengekomen, Jeen Van den Berg de eerste prijs aan, maar deze meende daarop geen recht te hebben. De jury maakte daarom bekend dat er géén winnaar zou worden uitgeroepen, omdat de vijf er geen sportieve wedstrijd van hadden gemaakt.
Norma Jean Mortenson verandert officieel haar naam op 23 februari 1956 in Marilyn Monroe. Een artiestennaam die ze al langer hanteerde.
1956 – Maart
Op 2 maart 1956 wordt Marokko zelfstandig. Dat gebeurde pas na een grootschalige guerrillaoorlog.
Op 14 maart 1956 wist het Nederlands voetbalelftal in Düsseldorf met 1-2 te winnen van de toenmalige Wereldkampioen West-Duitsland. Het was de eerste vriendschappelijke wedstrijd na de oorlog. Abe Lenstra maakte beide doelpunten. In zijn hele carrière maakte “us Abe” gemiddeld één doelpunt per wedstrijd, en hij speelde er zo’n 760!
Na Marokko wordt ook Tunesië zelfstandig: op 20 maart 1956, na een guerrillastrijd en een reeks terroristische aanslagen. Koning Muhammad al-Amin wordt staatshoofd en Habib Bourguiba van de Parti Socialiste Destourien wordt premier.
Pakistan wordt op 23 maart 1956 de eerste Islamitische republiek.
1956 – April
Op 14 april 1956 laat Ampex de werking van de eerste videotape zien.
Koningin Juliana stelt op 15 april 1956 de radiotelescoop in Dwingeloo in werking.
Op 19 april 1956 wordt een sprookjeshuwelijk voltrokken: Prins Rainier III van Monaco verbindt zich met de Amerikaanse filmster Grace Kelly.
Mei – 1956
Het Nationale monument op de Dam in Amsterdam wordt op 4 mei 1956 door Koningin Juliana, tijdens de Dodenherdenking, voor het eerst in gebruik genomen.
De eerste editie van het Eurovisiesongfestival vindt op 24 mei 1956 plaats in Lugano, Zwitserland en wordt voor Zwitserland gewonnen door het liedje Refrain, gezongen door Lys Assia.
Omdat het deelnemersaantal slechts zeven landen bedroeg, mocht ieder land twee liedjes afvaardigen. Assia zong eerst het Duitstalige Das alte Karussell en trad later aan met het Franstalige Refrain. Dit laatste nummer werd uiteindelijk als beste uitgeroepen, waarmee Zwitserland de winnaar werd van het eerste songfestival uit de geschiedenis.
De puntentelling vond echter plaats achter gesloten deuren en is tot op de dag van vandaag niet bekendgemaakt. Ook onbekend is op welke plaatsen de dertien overige liedjes zijn geëindigd. Nederland mocht het eerste liedje uitvoeren en was daarmee de allereerste uitvoerende van het festival.
Juni – 1956
Prins Bernhard onthuld op 13 juni 1956 aan het Duitse blad “Der Spiegel” de “Greet Hofmans affaire“. Greet Hofmans was een paranormaal genezer en handoplegster. Ze was negen jaar lang een vriendin en adviseur van Koningin Juliana en verbleef daarbij vaak op Paleis Soestdijk.
Zij was, net als Koningin Juliana, een groot bewonderaar van Jiddu Krishnamurti die in zijn kamp in Ommen vanaf 1924 tot 1930 bijeenkomsten hield. Greet Hofmans werd op initiatief van Bernhard door Juliana in 1948 ingeschakeld om de ongeneeslijke oogziekte van prinses Marijke (de latere prinses Christina) te behandelen. Deze ziekte was ontstaan doordat haar moeder besmet was met rodehond tijdens de zwangerschap.
Behalve door haar occultisme werd de aanwezigheid van Hofmans aan het hof ook bedenkelijk geacht doordat zij met haar pacifistische ideeën invloed zou krijgen op de koningin. Daardoor ontstond een crisis in het koninklijk gezin omdat prins Bernhard in deze periode van de Koude Oorlog juist een sterke bewapening en een sterke, met de Verenigde Staten verbonden NAVO-politiek voorstond.
Na de publicatie in “Der Spiegel” stelde de regering een onderzoek in. Na dit onderzoek werden de contacten van Greet Hofmans met het hof beëindigd. Tevens werd de hofhouding gereorganiseerd.
De Tweede Kamerverkiezingen waren op 13 juni 1956. Het was een nek-aan-nek-race tussen KVP en PvdA, die werd gewonnen door laatstgenoemde partij. De vorming van een nieuw kabinet verliep zeer moeizaam en resulteerde pas in oktober in de voortzetting van de combinatie PvdA-KVP-ARP-CHU in het vierde kabinet-Drees.
Of er een verband is met het voorgaande weet ik niet, maar op 14 juni 1956 wordt in Nederland de wettelijke handelingsonbekwaamheid van de getrouwde vrouw opgeheven! Tot die tijd was handelingsonbekwaamheid de, op grond van een wettelijke bepaling, bestaande algemene ongeschiktheid om eigen onaantastbare rechtshandelingen te verrichten. Dat betekende, dat gehuwde vrouwen vóór die tijd niet zelfstandig een overeenkomst, zoals een bankrekening, konden afsluiten of beslissingen over de opvoeding van de kinderen mochten nemen. Alleen met medewerking van de man/echtgenoot kon een vrouw rechtshandelingen verrichten. Bijvoorbeeld: als zij eigen inkomsten had uit een arbeidsovereenkomst, moest ze ontslag nemen bij haar werkgever, zodra ze huwde.
Precies zo is het mijn moeder vergaan; ook zij stopte met werken toen ze met mijn vader in het huwelijk trad!
In het Poolse Poznan worden op 28 juni 1956 arbeidsonlusten hardhandig onderdrukt: 74 arbeiders komen om.
Juli -1956
Op 18 juli 1956 wordt Josephus Henricus Wilhelmus Heesen (roepnaam Jos) geboren.
Het Italiaanse passagiersschip SS Andrea Doria komt voor de Amerikaanse oostkust op 25 juli 1956 in botsing met het Zweedse passagiersschip MS Stockholm. Bij de klap komen 46 mensen om het leven. De volgende dag zinkt de Andrea Doria.
Egypte nationaliseert op 26 juli 1956 het Suezkanaal, nadat de VS, Engeland en de Wereldbank hun eerder toegezegde steun voor de bouw van de Aswandam hebben ingetrokken.
De nieuwe Hoge Aswandam en de oudere Lage Aswandam zijn twee dammen die de Nijl bij Aswan in Egypte afsluiten. De stuwdam creëerde het meer van Nasser, een 550 kilometer lang reservoir dat deels in Sudan ligt.
Vroeger overstroomde de Nijl elk jaar in de zomer. Deze overstromingen lieten vruchtbaar slib achter op de oevers van de Nijl, waardoor de bodem ideaal was voor landbouw. De overstromingen waren echter onvoorspelbaar en richtten vaak schade aan. Daarom werd het nodig geacht om ze beheersbaar te maken door middel van een dam. Verschillende gemeenschappen moesten verplicht wijken bij de voltooiing van de dam. Een aantal tempels die onder water dreigden te raken werden gered door ze te verplaatsen.
Het ontwerp voor de lage dam kwam van de Britse civiel ingenieur William Willcocks. De Britten begonnen in 1899 aan de constructie van de lage dam, die werd afgewerkt in 1902. De dam was 1900 m lang en 54 m hoog. Het oorspronkelijke ontwerp werd al snel niet voldoende geacht en de dam werd twee keer verhoogd, van 1907-1912 en van 1929-1933.
Toen de dam bijna overstroomde in 1946 werd besloten om 8 km stroomopwaarts een nieuwe hoge dam (3600 m lang en 980 m breed aan de basis) te bouwen. Het plannen van de bouw begon in 1952, net na de machtsgreep van Nasser. Het werd een prestigeproject voor zijn regime. De Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en de Wereldbank boden miljarden aan hulp aan, maar dit aanbod werd ingetrokken toen Egypte weigerde een anticommunistisch pact te ondertekenen (Bagdad-pact) en de Volksrepubliek China officieel erkende.
1956 – Augustus
De maand augustus was voor Nederland een rustige maand, maar niet voor België: daar was op 8 augustus 1956 in Marcinelle een mijnramp waarbij 262 mijnwerkers omkwamen.
En in Duitsland werd op 17 augustus 1956, door het Grondwettelijk Hof, de Kommunistische partij (KPD) verboden.
Het enige opmerkelijke in Nederland was de introductie, op 18 augustus 1956, van de term frisdrank in een reclamecampagne. Tot dan was het limonade.
1956 – September
Er wordt op 2 september 1956 begonnen met betaald voetbal in de eredivisie. In deze divisie gaat het om het landskampioenschap. Met 26 keer (in 2019) is Ajax recordhouder.
Op 13 september 1956 introduceert IBM de eerste harde schijf voor dataopslag: de RAMAC (Random Access Method of Accounting and Control) genaamd.
Het was een diskpack dat uit 50 gestapelde magnetische schijven met een diameter van 61 cm (24 inch) bestond. Er waren twee speelkoppen en de totale capaciteit van dit diskpack was 5 MB.
Sindsdien is de opslagcapaciteit van schijven steeds groter geworden, en de behuizing en prijs steeds kleiner. In 1980 werd er nog 200 gulden (ofwel 90 euro) betaald voor 1 MB. In 2013 kostte 1 TB (terabyte = 2.000.000 MB) ook ongeveer 90 euro! Sinds de 2de helft van 2019 zijn er schijven van 16 TB.
Ook op 13 september 1956: Koningin Juliana dicht het laatste stuk van de dijk rond oostelijk Flevoland. Een half jaar later is de polder droog gepompt en is Nederland 54.000 ha land groter.
Een ander technologisch hoogstandje was de ingebruikname, op 25 september 1956, van de eerste transatlantische telefoonkabel (met 36 lijnen). Deze kabel was een coaxiale kabel met polyethyleen als isolatiemateriaal en in-lijn versterkers op basis van de beste vacuümbuizen die destijds beschikbaar waren.
1956 – Oktober
De handelingsonbekwaamheid van de vrouw was nog maar net afgeschaft, of de eerste vrouwelijke Nederlandse minister, Marga Klompé, trad aan op 12 oktober 1956. Zij werd minister van Maatschappelijk werk. De Algemene Bijstandswet is door haar toedoen in 1965 in werking getreden.
Het is natuurlijk niet raar dat The Game of the Century (schaken) in mijn geboortejaar gespeeld werd! Op 17 oktober 1956 verslaat de 13 jarige Bobby Fischer grootmeester Donald Byrne, in het Rosenwald Memorial Tournament in de Marshall Chess Club in New York City.
De term “Game of the Century” kwam voor in een artikel van Hans Kmoch in Chess Review. Hij schreef: “The following game, a stunning masterpiece of combination play performed by a boy of 13 against a formidable opponent, matches the finest on record in the history of chess prodigies.”
Oktober was de maand van de opstand in Hongarije. Die begon op 23 oktober 1956 met studentenprotesten in Boedapest tegen het bloedige neerslaan van de opstand in het Poolse Poznan in juni. Steeds meer bewoners van Boedapest sloten zich aan bij de protesten, die uiteindelijk anti-Sovjet werden. Op het Heldenplein in Boedapest werd het standbeeld van Stalin omvergehaald. Partijleider Gerő noemde de betogers volksvijanden die er enkel op uit waren om de “macht van de arbeidersklasse te ondergraven” en “de banden tussen onze partij en de roemrijke Sovjet-Unie te verbreken“. Dit was natuurlijk olie op het vuur.
Daarom vielen op 24 oktober 1956 betogers het parlement binnen en dwongen de regering om af te treden. Ernő Gerő en András Hegedűs, op dat moment premier, vluchtten naar de Sovjet-Unie. Imre Nagy werd de nieuwe premier.
De ontwikkelingen gingen in de dagen daarop snel: de nieuwe regering trad uit het Warschaupact en kondigde een neutrale status aan om de Sovjet-Unie geen gezichtsverlies te bezorgen en niet het gevoel te geven dat ze bedreigd zou worden.
1956 – November
De Hongaarse vrijheid was van korte duur: Sovjettroepen vallen op 4 november 1956 Boedapest binnen en maken een einde aan de Hongaarse opstand. Thousands are killed, more are wounded, and nearly a quarter million leave the country.
Een dag later, op 5 november 1956, vallen Britse en Franse troepen de Kanaalzone binnen, waar Israëlische en Egyptische troepen inmiddels met elkaar slaags zijn geraakt. De Suez crisis is geboren.
Nederland trekt zich op 6 november 1956 terug van de Olympische Spelen in Melbourne (Australië) omdat ‘geen mens zich mag veroorloven samen met de met bloed bevlekte Russische vlag en zijn draagsters en dragers te verblijven op een plaats waar een sportieve geest zal heersen‘. De sporters zelf werden over het besluit niet geraadpleegd. In Melbourne is de inval in Hongarije volledig aan de ploeg voorbij gegaan omdat deze zich volledig concentreert op de spelen. Hockeyers en zeilers probeerden later het Nederlands Olympisch Comité nog tot andere gedachten te brengen, te meer omdat alle andere landen wel naar Melbourne gingen (inclusief Hongarije zelf!), maar hun pogingen liepen op niets uit.
Alleen Spanje en Zwitserland besloten om dezelfde reden niet naar de spelen te gaan.
Vanwege de strenge Australische quarantainebepalingen werden alle hippische onderdelen afgewerkt in Stockholm. De paardenwedstrijden vonden plaats van 10 tot en met 17 juni 1956. Dit was een half jaar voor de Russische inval in Hongarije, die op 4 november plaatsvond. Alexis Pantchoulidzew was de enige Nederlandse deelnemer in de Zweedse hoofdstad. Deze voormalige Wit-Russische kolonel was de stiefvader van Prins Bernhard. Op het onderdeel dressuur eindigde hij als 28ste.
De Spelen verliepen overigens, op één uitzondering na, zonder incidenten. Bij het waterpolo stuitten Hongarije en de Sovjet-Unie op elkaar. Het werd een veldslag boven en onder water. De Hongaar Ervin Zador moest het bad verlaten met een hevig bloedende hoofdwond, na een klap van de Rus Valentin Prokopov. Hongarije won de confrontatie met 4-0 en veroverde later de gouden medaille.
De Spelen (Games of the XVI Olympiad) worden op 22 november 1956 door de Britse prins Philip geopend. Er deden 3186 atleten (2816 mannen, 370 vrouwen) mee.
Als gevolg van internationale spanningen (Suezcrisis) werd de olie aanvoer vanuit het Midden-Oosten ernstig verstoord. Als gevolg hiervan werden er in Nederland en België autoloze zondagen ingesteld. Het zondagsverbod duurde van 25 november 1956 tot en met 20 januari 1957.
Op 26 november 1956 vertrekken een groep van 82 Cubaanse ballingen onder leiding van Fidel Castro in het zeiljacht Granma vanuit Tuxpan in Mexico naar Cuba om er het bewind van president Batista te bestrijden. Onder die ballingen waren ook Fidel’s broer Raúl Castro, Che Guevara en Camilo Cienfuego. Het schip was eigenlijk slechts geschikt voor 12 passagiers, maar niemand wilde achterblijven.
In Amerika hadden ze Marilyn Monroe (MM), maar in Europa kregen we door de flim van Roger Vadim, Et Dieu … créa la femme, Brigitte Bardot (BB) als sekssymbool.
Bardot was in 1956 nog samen met Vadim, met wie ze op 18-jarige leeftijd getrouwd was. Ze zouden in 1957 scheiden. In totaal speelde Bardot in 48 films.
1956 – December
De Cubaanse ballingen landen op 2 december 1956 in Cuba en beginnen de Cubaanse Revolutie.
Op 23 december 1956 verlaten Britse en Franse troepen de Suez Kanaal regio.
1956 – Nobel prijzen
Het hoeft geen betoog dat in dit bewogen jaar geen Nobelprijs voor de Vrede werd uitgereikt!
De Nobelprijs voor Natuurkunde kwam terecht bij een driemanschap, William Shockley, John Bardeen en Walter Houser Brattain, voor “their researches on semiconductors and their discovery of the transistor effect“.
Echter, zo “nobel” was William Shockley niet:
“William Shockley brought silicon to Silicon Valley. Unfortunately, he was also an unrepentant racist. He won the Nobel Prize in Physics in 1956, but in later years, despite a complete lack of formal education in biology and genetics, Shockley tried to use these fields of study to support a set of racist ideas known as eugenics.
In particular, he warned of “retrogressive evolution” because he believed blacks were reproducing faster than what he considered to be intellectually superior whites. His proposed “solutions” included replacing the welfare system with financial incentives for “genetically disadvantaged” individuals to allow themselves to be sterilized.“
De Nobelprijs voor Scheikunde kwam terecht bij Nikolay Semenov en Cyril Hinshelwood voor “their researches into the mechanism of chemical reactions“.
André Cournand kreeg de Nobelprijs voor Medicijnen samen met Werner Forssmann en Dickinson W. Richards “for the development of cardiac catheterization“.
Juan Ramón Jiménez Mantecón was een Spaanse dichter en schrijver die de Nobelprijs voor Literatuur kreeg “for his lyrical poetry, which in the Spanish language constitutes an example of high spirit and artistic purity“.
