Het hoofdprogramma
Trump vs. Zelensky, live vanuit het Oval Office op 28 februari 2025.
Stel je voor: twee leiders, één kamer en een mineralendeal op tafel die een opstapje naar vrede met Rusland had moeten zijn. In plaats daarvan veranderde het in een verbale knokpartij die eindigde met Zelensky die wegstormde en Trump die de persconferentie annuleerde sneller dan je “kijkcijfers” kunt zeggen. Trump en VP JD Vance vormden een team tegen Zelensky en berispten hem omdat hij niet “dankbaar genoeg” was voor de steun van Amerika. “Je gokt met de Derde Wereldoorlog!” brulde Trump, terwijl Vance ingreep: “Geef alsjeblieft wat waardering!” Zelensky, met gekruiste armen, schoot terug: “Wat voor diplomatie is dit? Poetin verbrak het staakt-het-vuren!”
Het was een diplomatieke ramp die zo episch was dat zelfs Trump later op Truth Social toegaf: “Het is verbazingwekkend wat er via emotie naar buiten komt.”
Maar nu serieus
Het bezoek van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky aan het Witte Huis op vrijdag (28-02-2025) liep uit op een ramp. Vicepresident J.D. Vance lokte een gevecht uit voor de pers dat de bijeenkomst vergiftigde en de betrekkingen tussen de VS en Oekraïne deed wankelen. Dit komt nadat president Donald Trump drie weken lang concessies deed aan Vladimir Poetin, waarvoor de Verenigde Staten niets terugkregen.
Een triest moment
28 februari zal de geschiedenis ingaan als een slechte dag voor Oekraïne en een goede voor het Kremlin. Het zal ook de geschiedenis ingaan als een slechte dag voor de Amerikaanse veiligheidsbelangen. Als Oekraïne de oorlog verliest – op het slagveld of als gevolg van een slordige vredesovereenkomst – zal de Russische dreiging voor Europa en de Verenigde Staten toenemen.
Het was ook een lelijke dag voor de Amerikaanse diplomatie. Zelensky kwam naar Washington met reden voor hoop. Hij had een overeenkomst in handen die de Verenigde Staten een bevoorrechte positie gaf bij de winning van zeldzame aardmetalen uit Oekraïne. Die deal wekte Trumps interesse.
De bijeenkomst in het Witte Huis begon vriendschappelijk genoeg. Na een ongewoon lange persconferentie lanceerde Vance, die ooit zei: “Het kan me niet echt schelen wat er met Oekraïne gebeurt, op welke manier dan ook“, echter de hinderlaag. Vanaf dat moment ging het bergafwaarts. Zoals een commentator opmerkte, toen de bijeenkomst in onenigheid uiteenviel: “Vance grijnsde. Zijn werk was gedaan.” De president annuleerde de geplande lunch. De overeenkomst over zeldzame aardmetalen bleef ongetekend. Ambtenaren van het Witte Huis vroegen Zelensky om te vertrekken.
De schandelijke behandeling van een Amerikaanse partner wiens land drie jaar lang te lijden heeft gehad onder zware aanvallen van Rusland, zal de geschiedenis ingaan als een van de lelijkste ontmoetingen in de Amerikaanse diplomatieke geschiedenis. De schijnbare afwijzing van Zelensky en Oekraïne wordt echter nog onheilspellender als je de voorgaande drie weken van het beleid van de regering-Trump in ogenschouw neemt.
Concessies aan Moskou
In die afgelopen drie weken hebben Trump en zijn regering concessie na concessie gedaan aan Russische standpunten. Dit is een zeker niet uitputtende lijst:
- Op 12 februari merkte Trump op dat Oekraïne niet al zijn grondgebied zou terugkrijgen of zich bij de NAVO zou aansluiten, waarmee hij twee belangrijke Russische wensen onderschreef voordat Russische en Oekraïense functionarissen zelfs maar begonnen waren met onderhandelen.
- Diezelfde dag zei Trump dat hij Poetin zou ontmoeten, waarmee hij de gelederen verbrak met westerse leiders, die de ontmoeting met de Russen al drie jaar boycotten.
- Op 13 februari verbrak Trump de gelederen met G7-leiders over Rusland en de G8. De G7 verdreef Rusland nadat het in 2014 de Krim had geannexeerd; Trump zei dat Poetin terug mocht keren.
- Op 18 februari gaf Trump op bizarre wijze – en ten onrechte – Oekraïne de schuld van het starten van de oorlog met Rusland.
- Op 20 februari zeiden vertegenwoordigers van G7-landen dat Amerikaanse functionarissen zich hadden verzet tegen een verwijzing naar “Russische agressie” in een verklaring van de groep ter gelegenheid van de derde verjaardag van Moskous totale aanval op Oekraïne.
- Vier dagen later stemden de Verenigde Staten samen met Rusland, Noord-Korea en Iran tegen een resolutie van de Algemene Vergadering van de VN die was opgesteld door Europese en Oekraïense diplomaten, omdat de resolutie – terecht – Rusland als agressor noemde.
Wat kregen de Verenigde Staten in ruil voor hun voorkeur voor Russische standpunten over belangrijke vredesdeals (territorium- en veiligheidsgaranties), voor het bevrijden van Poetin uit zijn isolement van het Westen en voor hun pogingen om Moskou te beschermen tegen het worden aangewezen als agressor?
Niets.
In een ochtendnieuwsshow van 23 februari werd miljardair en Trump-onderhandelaar Steve Witkoff gevraagd een concessie van Rusland te specificeren. Hij kon geen enkele concessie die de Verenigde Staten van Moskou had gekregen, of zelfs maar een die Amerikaanse functionarissen van Rusland hadden gevraagd, opnoemen.
Is het mat en kunnen de stukken opgeruimd worden?
De ramp met het Witte Huis heeft de betrekkingen tussen de VS en Oekraïne, althans op het hoogste niveau, in duigen laten vallen. Je zou hopen dat regeringsfunctionarissen die de Amerikaanse belangen op het spel erkennen, zoals minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio en nationaal veiligheidsadviseur Mike Waltz, ingrijpen en de president helpen zijn huidige koers te corrigeren.
Zelensky zei dat hij geloofde dat de relatie te redden was. Maar Rubio en Waltz leken de kritiek van het Witte Huis op Zelensky te verdubbelen. Het herstellen van een werkbare relatie tussen Washington en Kiev zal niet eenvoudig zijn.
Het vinden van een einde aan de oorlog zal een ontmoedigende taak blijken te zijn, die hard onderhandelen vereist. Trump wil heel graag op de foto van het ondertekenen van een deal, maar hij heeft noch de onderhandelingsvaardigheden, noch het geduld die nodig zijn om een rechtvaardige en duurzame vrede/regeling te bereiken.
Na vrijdag zal Trump Zelensky de schuld geven, want volgens hem is die niet “klaar voor vrede“. In werkelijkheid wil Zelensky natuurlijk vrede voor zijn gehavende land, maar de details zijn belangrijk; hij zal geen capitulatie op Russische voorwaarden accepteren.
Zal Trump nu zijn wens om Poetin bij de besprekingen te betrekken volhouden? Als dat zo is, zal hij merken dat de afgelopen drie weken hem weinig goeds hebben gedaan. Na een reeks concessies te hebben ontvangen, heeft Poetin niet op dezelfde manier gereageerd. Hij zal wachten op verdere concessies. En na de breuk tussen Washington en Kiev zouden de Russische militaire aanvallen op Oekraïne wel eens kunnen escaleren.
Europese reddingspoging
Starmer (Verenigd Koninkrijk) organiseerde zondag een bijeenkomst van Europese leiders plus Zelensky en zei later dat ze waren overeengekomen om:
- de stroom van militaire hulp aan Oekraïne te handhaven en
- de druk op de Russische economie te verhogen;
- erop aan te dringen dat een vredesregeling de veiligheid en soevereiniteit van Oekraïne moest beschermen en
- Kiev bij de onderhandelingen moest betrekken;
- Oekraïne te helpen zijn defensiecapaciteiten te vergroten en
- een “coalitie van bereidwilligen” vormen die een oplossing zou garanderen door troepen op de grond in Oekraïne te zetten.
Starmer merkte het belang van Amerikaanse steun op. Hij zei eerder dat Groot-Brittannië, Frankrijk en Oekraïne hun overeengekomen plan aan Washington zouden presenteren. Toch is het niet uit te sluiten dat Trump en Vance de escalatie in het Oval Office in scene gezet hebben. Dus moet Europa toch ook nadenken over voortgang zonder de Amerikanen.
Tijd voor plan B voor Oekraïne en Europa?
Starmer heeft, blijkbaar samen met Macron (Frankrijk), het voortouw genomen in een Europese poging om de schade te beperken. Het is verstandig dat Kiev en zijn Europese partners kijken of een betere relatie tussen de VS en Oekraïne kan worden hersteld.
Europa en Oekraïne moeten echter ook serieus nadenken over het alternatief, alsj Trump weigert om Zelensky opnieuw in te schakelen, de Amerikaanse hulp aan Oekraïne beëindigt en een solokoers kiest om de banden met Poetin te verstevigen. In dat geval lijken Europa en Oekraïne een goede match. Europese landen hebben de financiën, en er heerst de juiste politieke wil, maar er is tijd nodig om de militaire capaciteiten op te bouwen en af te stemmen. Kiev heeft een groot, door de strijd gehard leger dat al drie jaar lang niet alleen zijn eigen land, maar eigenlijk heel Europa verdedigt tegen Poetins neo-imperialistische agressie.
Inzetten bevroren saldi
De Europeanen zouden nu de bevroren activa van de Russische Centrale Bank in beslag moeten nemen en dat geld in een fonds moeten stoppen om de verdediging en wederopbouw van Oekraïne te ondersteunen. Trump stemt er misschien niet mee in om Oekraïne wapens te geven, maar de transactionele president zou er ongetwijfeld wel voor openstaan om ze te verkopen.
