Hoe filosofeer je?

Filosofen zijn altijd bezig geweest met de vraag hoe ze het beste kunnen filosoferen. In het oude Griekenland werd filosofie vaak buitenshuis beoefend, op openbare locaties zoals het Lyceum, terwijl filosofische werken vaak in dialoogvorm werden geschreven.

Vormen van filosofie

• Augustinus bracht zijn filosofie als bekentenissen over.
• Niccolò Machiavelli schreef filosofische verhandelingen in het literaire genre ‘spiegels voor prinsen’, terwijl zijn beroemdste werk, De Prins, werd geschreven alsof het een instructie voor een heerser was.
• Thomas More handhaafde het dialoogformaat dat populair was in het oude Griekenland toen hij zijn beroemde filosofische roman Utopia (1516) schreef.
• Tegen het einde van de 16e eeuw had Michel de Montaigne het essay gepopulariseerd, door anekdote te combineren met autobiografie.
• In de eeuw die volgde was Francis Bacon duidelijk aforistisch in zijn werken, terwijl Thomas Hobbes Leviathan (1651) schreef in de vorm van een lezing.
• Het werk van Baruch Spinoza was ongebruikelijk omdat het gemodelleerd was naar de meetkunde van Euclides.
• De Verlichting zag een uiteenlopende benadering van de filosofie wat betreft vorm en inhoud. Veel werken handhaafden het verhalende model dat door Machiavelli en More was gebruikt, zoals in Voltaires Candide (1759), terwijl Jean-Jacques Rousseau het confessionele formaat van het filosofische schrijven opnieuw populair maakte.
• Immanuel Kant was echter veel minder toegankelijk in zijn geschriften. Zijn vaak ondoordringbare stijl zou steeds populairder worden in de filosofie, en het meest consequent worden overgenomen in het werk van GWF Hegel. Ondanks de vermaarde complexiteit van hun werken zouden beide filosofen een blijvende invloed uitoefenen op de moderne filosofie.
• In de 19e eeuw schreef Friedrich Nietzsche, sterk beïnvloed door Arthur Schopenhauer, in een aforistische stijl, waarbij hij zijn ideeën – vaak zoals ze bij hem opkwamen – uitdrukte in uitbarstingen van energiek proza.

Poëzie

Er zijn maar weinig filosofen die erin zijn geslaagd het belang en de intellectuele nauwkeurigheid van de filosofie te vatten, terwijl ze zo gepassioneerd en poëtisch zijn als Nietzsche. Misschien verklaart dit zijn blijvende aantrekkingskracht onder de lezers, maar het verklaart ook het scepticisme waarmee hij vaak wordt geconfronteerd in meer analytische tradities, waar Nietzsche niet altijd als een ‘serieuze’ filosoof wordt behandeld.

Wetenschap

Aristoteles wijdde zich aan een overvloed aan vakgebieden, waaronder wetenschap, economie, politieke theorie, kunst, dans, biologie, zoölogie, plantkunde, metafysica, retoriek en psychologie. Tegenwoordig zou elke onderzoeker die zich op verschillende, ‘antagonistische’ terreinen baseert, ervan worden beschuldigd af te wijken van zijn specialisatie. Bijgevolg zijn er maar weinig monumentale boeken die de traditie trotseerden – van Aristoteles’ Ethica Nicomachea tot Nietzsches Beyond Good and Evil (1886).

Specialisatie

De twintigste eeuw bleek een cruciaal keerpunt te zijn. Hoewel er veel grote werken werden gepubliceerd, werd de filosofie ook zeer gespecialiseerd. De opkomst van de specialisatie in de academische wereld verminderde de bredere invloed van de filosofie op kunstenaars en het grote publiek. De filosofie raakte in bredere zin minder betrokken bij de samenleving en splitste zich op in nauw gespecialiseerde gebieden, zoals de filosofie van de geest, hermeneutiek, semiotiek, pragmatisme en fenomenologie.

Hoewel specialisatie academici kan helpen zich te onderscheiden in hun vakgebied, betekent hun geconcentreerde focus ook dat het minder waarschijnlijk is dat hun werk een bredere impact zal hebben. Door specialisatie te bevorderen hebben academici niet alleen de reikwijdte van de filosofie verkleind, maar ook onbewust degenen uitgesloten die van buiten de academie hun bijdrage kunnen leveren.

Zoals Milan Kundera het verwoordde in The Art of the Novel (1988):

“De opkomst van de wetenschappen dreef de mens in de tunnels van de gespecialiseerde disciplines. Hoe verder hij gevorderd was in kennis, hoe minder duidelijk hij de wereld als geheel of zichzelf kon zien, en hij verdiepte zich verder in wat Heidegger, in een mooie en bijna magische uitdrukking, ‘het vergeten van het zijn’ noemde.“

Door afstand te nemen van een meer algemene focus raakte de filosofie steeds meer los van de meer poëtische stijl die haar geest voedde. James Miller noemde de filosofie van vóór de 20e eeuw bijvoorbeeld een ‘soort poëzie’. Nietzsche’s eigen unieke, poëtische schrijfstijl kan verantwoordelijk zijn voor een groot deel van de bekendheid die zijn ideeën nog steeds krijgen (en ook voor een groot deel van de kritiek die andere filosofen op hem uiten). Het lezen van Nietzsche kan soms lastig en ingewikkeld zijn, maar het is nooit saai. Tamsin Shaw sprak over Nietzsche niet zozeer als een filosoof, maar meer als een ‘filosoof-dichter’. Jean-Paul Sartre noemde hem ‘een dichter die de pech had voor een filosoof te worden aangezien’.

Filosoferen is een manier van denken waarbij je kritisch nadenkt over de wereld om je heen en je eigen overtuigingen. Het is een proces van onderzoeken, bevragen en ontdekken, waarbij je je eigen aannames en voorkeuren ter discussie stelt. Filosoferen is niet zomaar ‘denken’, het is een specifieke manier van denken waarbij je je eigen redeneringen en argumenten onderzoekt.

Maar HOE filosofeer je?

Er is geen één manier om te filosoferen, maar er zijn wel een aantal algemene principes die je in de gaten kunt houden. Hier zijn een paar tips:

• Begin met een vraag. Wat is de betekenis van het leven? Wat is de aard van de werkelijkheid? Wat is goed en fout? Dit zijn slechts enkele voorbeelden van de vele grote vragen die filosofen eeuwenlang hebben gesteld.
• Wees nieuwsgierig. Filosofen zijn nieuwsgierig naar de wereld om hen heen en naar hoe dingen werken. Ze willen weten wat waar is en wat niet, en ze zijn niet bang om moeilijke vragen te stellen.
• Wees open-minded. Filosofen zijn open voor nieuwe ideeën en perspectieven. Ze zijn bereid om hun eigen opvattingen in twijfel te trekken en ze zijn bereid om te leren van anderen.
• Wees kritisch. Filosofen denken kritisch na over hun eigen gedachten en de gedachten van anderen. Ze stellen vragen en ze zoeken naar bewijzen om hun conclusies te ondersteunen.
• Wees duidelijk. Filosofen communiceren hun ideeën op een duidelijke en concise manier. Ze vermijden jargon en proberen hun ideeën toegankelijk te maken voor een breed publiek.
• Wees respectvol. Filosofen zijn respectvol voor de opvattingen van anderen, zelfs als ze het niet met hen eens zijn. Ze vermijden persoonlijke aanvallen en ze proberen om hun standpunten op een respectvolle manier te verdedigen.

Hier zijn enkele aanvullende tips voor hoe je te filosoferen in een gesprek:

• Luister goed naar wat anderen zeggen. Probeer hun perspectief te begrijpen en stel vragen om hun standpunten te verduidelijken.
• Wees bereid om je eigen standpunten te delen. Maar wees niet bang om je mening te veranderen als je nieuwe informatie krijgt.
• Wees respectvol voor de opvattingen van anderen. Vermijd persoonlijke aanvallen en probeer om je standpunten op een respectvolle manier te verdedigen.
• Houd het gesprek op het spoor. Zorg ervoor dat het gesprek gericht blijft op de filosofische vraag die je probeert te beantwoorden.
• Houd het gesprek positief. Probeer om het gesprek productief te houden en vermijd het om negatief of vijandig te worden.

Filosoferen kan een leuke en lonende ervaring zijn. Het kan je helpen om beter te begrijpen hoe de wereld werkt en hoe je je eigen plaats in de wereld kunt vinden. Dus ga ervoor, begin met denken en ontdek de filosoof in jezelf!

Wat zijn de voordelen van filosoferen?

Filosoferen kan veel voordelen hebben, waaronder:

• Het helpt je om je eigen overtuigingen te begrijpen. Door kritisch na te denken over je eigen gedachten en overtuigingen, kun je een beter begrip krijgen van waarom je gelooft wat je gelooft.
• Het helpt je om verschillende perspectieven te begrijpen. Filosoferen kan je helpen om je in te leven in de schoenen van anderen en hun manier van denken te begrijpen.
• Het helpt je om betere argumenten te ontwikkelen. Door kritisch na te denken over je eigen argumenten en de argumenten van anderen, kun je je beter leren uitdrukken en je standpunten verdedigen.
• Het kan je helpen om een meer gepassioneerd en zinvol leven te leiden. Filosoferen kan je helpen om je te concentreren op wat echt belangrijk is in het leven en om een leven te leiden dat betekenisvol is voor jou.

Filosoferen kan een uitdagende maar ook zeer lonende activiteit zijn. Door te filosoferen kun je een beter begrip krijgen van jezelf, de wereld om je heen en de betekenis van het leven.