M.C. Escher

In de reeks door mij bewonderde kunstenaars, dit keer M.C. Escher (1898–1972). Hij was een Nederlandse grafisch kunstenaar die bekend stond om zijn wiskundig geïnspireerde kunstwerken die spelen met perspectief, symmetrie en onmogelijke constructies. Eschers werk wordt geprezen om zijn ingewikkelde ontwerpen, optische illusies en het vermogen om de perceptie van de werkelijkheid van de kijker uit te dagen.

Vroege leven en opleiding

Maurits Cornelis Escher werd geboren op 17 juni 1898 in Leeuwarden, Nederland. Hij was de jongste van vijf broers in een familie van civiel ingenieurs, wat zijn interesse in precisie en structuur beïnvloedde. Escher schreef zich aanvankelijk in aan de School voor Architectuur en Decoratieve Kunsten in Haarlem, met de bedoeling architect te worden. Onder begeleiding van zijn grafische leraar, Samuel Jessurun de Mesquita¹, verlegde hij zijn focus echter naar grafische kunsten, met name houtsnede- en linoleumdruktechnieken.

Artistieke stijl en thema’s

Eschers werk is sterk beïnvloed door wiskunde, met name geometrie, symmetrie en tessellatie (het betegelen van een vlak met behulp van een of meer geometrische vormen zonder overlappingen of gaten). Hoewel Escher geen formele wiskundige opleiding had, werkte hij later in zijn leven samen met wiskundigen en verwerkte hij complexe wiskundige concepten in zijn kunst.
Escher is het meest bekend om zijn “onmogelijke” structuren – scènes die niet zouden kunnen bestaan ​​in een driedimensionale ruimte, zoals watervallen die eeuwig bergopwaarts lijken te stromen of trappen die oneindig lang lussen. Deze illusies creëren een gevoel van paradox en dagen de perceptie van kijkers uit.
Veel van Eschers werken bevatten ingewikkelde patronen van in elkaar grijpende vormen, bekend als tessellaties. Hij gebruikte vaak dieren, vogels en andere natuurlijke vormen, gerangschikt in herhalende patronen die naadloos op het vlak passen. Perspectief en ruimtelijke paradoxen: Escher speelde met perspectief om afbeeldingen te creëren waarbij de voorgrond en achtergrond van plaats lijken te wisselen of waarbij objecten de normale regels van ruimtelijke relaties tarten. Deze effecten creëren een gevoel van desoriëntatie en fascinatie.

Belangrijkste werken

• “Drawing Hands” (1948): Een van Eschers beroemdste werken, deze litho toont twee handen die elkaar in een eindeloze lus tot leven brengen. Het is een krachtige visuele paradox die thema’s van creatie en zelfreferentie onderzoekt.
• “Relativity” (1953): Deze litho toont een wereld waarin de normale wetten van de zwaartekracht niet van toepassing zijn, met meerdere trappen die in verschillende richtingen leiden en figuren die er op onmogelijke manieren overheen lopen. Het illustreert Eschers fascinatie voor verschillende perspectieven en het concept van relatieve realiteiten.
• “Ascending and Descending” (1960): Deze litho toont een trap die eindeloos omhoog en omlaag lijkt te lopen, met figuren die eroverheen lopen. Het werk is een goed voorbeeld van Eschers gebruik van onmogelijke objecten en paradoxen om het begrip van de kijker van ruimte en logica uit te dagen.
• “Waterfall” (1961): In deze litho lijkt water in een continue lus bergopwaarts te stromen, waardoor een molen wordt aangedreven die volgens de natuurwetten niet zou moeten werken. De afbeelding is een iconisch voorbeeld van Eschers vermogen om onmogelijke realiteiten te creëren die op het eerste gezicht aannemelijk lijken.
• “Metamorphosis“-serie (1937–1968): Een serie houtsneden waarin het ene patroon geleidelijk verandert in het andere, vaak van geometrische vormen naar herkenbare objecten zoals dieren of gebouwen. Deze werken benadrukken Eschers interesse in transformatie, oneindigheid en de continuïteit van ruimte.

De afbeeldingen hierboven zijn als posters te verkrijgen in de shop van het Escher Museum in Den Haag

Eschers interacties met wiskundigen zoals H.S.M. Coxeter² en zijn studie van kristallografie (de wetenschap van kristalstructuren) speelden een belangrijke rol in zijn latere werk. Deze invloeden hielpen hem concepten te verkennen zoals de Möbiusband, hyperbolische meetkunde en het idee van oneindigheid. Eschers werk heeft daardoor een blijvende impact gehad op zowel kunst als wiskunde. Wiskundigen waarderen zijn werk vanwege de nauwkeurige weergave van complexe concepten, terwijl kunstenaars zich aangetrokken voelen tot zijn creativiteit en vermogen om visuele perceptie uit te dagen. Zijn werken worden vaak gebruikt in educatieve contexten om wiskundige ideeën te illustreren.

Persoonlijk leven

Escher trouwde in 1924 met Jetta Umiker en het stel kreeg drie zonen. Zijn gezinsleven was stabiel, hoewel hij veel van zijn tijd besteedde aan zijn kunst, vaak in afzondering werkend. Latere jaren: In zijn latere jaren worstelde Escher met gezondheidsproblemen, maar hij bleef werken aan steeds complexere en ambitieuzere stukken. Hij werd meer teruggetrokken en wijdde zich aan het verkennen van de grenzen van zijn artistieke en wiskundige ideeën. Escher overleed op 27 maart 1972 in Laren, Nederland.

1 Samuel Jessurun de Mesquita (1868–1944) was een Nederlandse graficus, kunstnijveraar en schilder. Hij werd vooral bekend door zijn ‘sensitivistische tekeningen’, bizarre, vaak karikaturale voorstellingen.

2 Harold Scott MacDonald (Donald) Coxeter (1907–2003) was wiskundige uit Groot-Brittannië, die na zijn huwelijk met de Nederlandse Hendrina Brouwer in 1936 naar Canada is verhuisd. Hij wordt gezien als een van de grootste meetkundigen van de 20ste eeuw. Met twee anderen was hij de eerste die in 1954 een volledige lijst van de uniforme veelvlakken opstelde.