Eerder (in “Gezichtspunt”) gaf ik al aan dat het zelfde ding anders is, als er een ander gezichtspunt wordt ingenomen. Op het internet vond ik nog meer hierover.
6 of 9
Er was een tekening van twee mannen die bekvechten over hetgeen ze zien: een 6 of een 9. Vanuit hun standpunt bezien hebben ze allebei gelijk:
De tekening is een perfecte weergave van relativisme1 – “Waarheid wordt bepaald door mijn ervaringen en mijn perspectief.” Deze tekening is een schot in de roos als je, als relativist, gelooft dat ‘mijn waarheid’ anders kan zijn dan ‘jouw waarheid’.
Maar voordat dit gezien kan worden als een filosofische overwinning van de relativisten, wil ik toch een paar gedachten delen vanuit mijn standpunt c.q. gezichtspunt.
We zijn het in 90% van de gevallen eens
Wanneer je in de tekening de 6/9 vervangt door een 2, 3, 4, 5 of 7, werkt het niet meer. Je herkent een ‘5’ zelfs als hij ondersteboven ligt. Vervang het door een ‘0, 1’ of een ‘8’ dan zie je hetzelfde, of je het nu van het ene of andere gezichtspunt kijkt. De waarheid is dus slechts relatief bij 1 op 10. Met andere woorden, dit eenvoudige voorbeeld laat zien dat in 90% van de gevallen ‘jouw waarheid’ en ‘mijn waarheid’ dezelfde is.
Hoe zit het met de context?
De tekening geeft ons geen context over de 6/9. Er zijn geen andere cijfers in de buurt die als referentie kunnen worden gebruikt om aan te geven dat we naar een cijfer kijken. We weten ook niet wie het daar heeft neergezet. Als het een van de jongens op de foto was, zou hij ons kunnen vertellen of we naar een 6 of een 9 kijken. De persoon die het heeft neergezet is dus DE autoriteit. De ‘waarheid’ van die persoon heeft voorrang op de jouwe (en de mijne).
Een tekening van een 4-jarige zag eruit als een grove weergave van mannelijke genitaliën. Haar moeder vroeg naar de tekeningen en ze kreeg te horen dat het ‘shampooflesjes’ waren. Niet elke interpretatie van kunstwerken is juist. De interpretatie van de kunstenaar is de enige ware.
Onthoud dat perspectief niet vaststaat. Wanneer je een auto huurt, wordt je aangemoedigd om het voertuig te controleren op reeds bestaande schade, zodat deze niet in rekening wordt gebracht als zijnde jouw schuld. Je kunt de auto niet controleren door er gewoon voor te gaan staan. Je moet er omheen lopen en het van verschillende kanten (gezichtspunten) bekijken.
Alles is gerelateerd
In het menselijk leven en in de menselijke geest is elk concept, elke emotie, elke gedachte, eigenlijk alles gerelateerd aan iets anders. Dus voor een zinvolle interpretatie moeten we de context begrijpen (of op zijn minst weten). Niets is op zichzelf volledig en absoluut. Dit is relativisme.
Het komt niet vaak voor dat we ons iets laten overkomen, zonder een vraag te stellen – “waarom?”. De reden waarom we de waarom-vraag willen stellen, laat zien dat we toegevoegde/extra informatie (context) nodig hebben om te begrijpen wat er op dat moment gebeurt.
Er is een verband tussen relativisme en ons geluk: het is realiteit versus verwachtingen:
geluk = werkelijkheid – verwachting
In woorden: geluk is wat de werkelijkheid “meer” is dan de verwachting.
Service Gap Model
De “formule” hierboven lijkt erg op gap 5 in het Service Gap Model:
1 Relativisme is een familie van filosofische opvattingen die aanspraken op objectiviteit binnen een bepaald domein ontkennen. Het stelt dat waarderingen in dat domein relatief zijn ten opzichte van het perspectief van een waarnemer of de context waarin ze worden beoordeeld.
Er zijn veel verschillende vormen van relativisme, met veel variatie in reikwijdte en verschillende mate van controverse tussen hen:
- Moreel relativisme omvat de verschillen in morele oordelen tussen mensen en culturen.
- Epistemisch relativisme stelt dat er geen absolute principes zijn met betrekking tot normatief geloof, rechtvaardiging of rationaliteit, en dat er alleen relatieve zijn.
- Alethisch relativisme (ook feitelijk relativisme) is de doctrine dat er geen absolute waarheden zijn, dat waarheid altijd relatief is aan een bepaald referentiekader, zoals een taal of een cultuur (cultureel relativisme).
- Beschrijvend relativisme probeert de verschillen tussen culturen en mensen zonder evaluatie te beschrijven, terwijl normatief relativisme de moraliteit of waarheidsgetrouwheid van opvattingen binnen een bepaald kader evalueert.
Sommige vormen van relativisme lijken op filosofisch scepticisme.
