Blogs van Jos Heesen
Mijn oorspronkelijke studierichtingen op de RU te Utrecht waren Wis- en Natuurkunde en als bijvak Sterrenkunde. Vandaar de interesse.
Bestaat tijd? Het antwoord op deze vraag lijkt misschien voor de hand liggend: natuurlijk bestaat het! Kijk maar naar een kalender of een klok. Maar ontwikkelingen in de natuurkunde suggereren dat het niet-bestaan van tijd een open mogelijkheid is, en een die we serieus moeten nemen. Hoe kan dat, en wat zou het betekenen?
Ruim honderd jaar geleden waren de meeste wetenschappers ervan overtuigd dat het heelal niet groter was dan onze eigen Melkweg en dat het eeuwig, statisch en onveranderlijk was. Het heelal was er altijd geweest zoals het er was, en zou altijd zo blijven. Dat was de algemeen aanvaarde wetenschappelijke opvatting van die tijd.
Bij het bewijs van de stelling van Pythagoras elders op deze site, is het nodig om aan te nemen dat sommige hoeken recht (90o) zijn. Ik vroeg mij af hoe Euclides dat in zijn fameuze boekwerken “Elementen” had bewzen en ging op zoek.
Het begrip causaliteit is aardig ter discussie komen te staan nu we steeds meer begrijpen van de kwantummechanica. Maar het begrip komt ook elders voor. Het structureert in zekere zin onze kennis en begrip van de wereld om ons heen. Hoewel het idee van oorzaak en gevolg intuïtief, en soms vanzelfsprekend, lijkt, heeft het filosofische, wetenschappelijke en praktische discussies geïnspireerd.
De keuze voor de term quark is enigszins bizar. Gell-Mann had een woord in gedachten met een soortgelijk geluid dat geschreven zou kunnen worden als “KWORK”. Later merkte hij op dat er in de roman Finnegans wake (The wake for Finnegan) van James Joyce de uitdrukking “Three quarks for Muster Mark!” stond.
Ramanujan, geboren in 1887 in Erode (India), sprak de eerste drie jaar van zijn leven nauwelijks een woord, zozeer zelfs dat zijn moeder vreesde dat hij stom was. Zijn wiskundige talent kwam al vroeg naar voren en op elfjarige leeftijd had hij de kennis van twee universiteitsstudenten die bij hem thuis logeerden al overtroffen.
Wellicht het meest gebruikte symbool in de wis- en natuurkunde is het “is gelijk” teken (=). Vreemd genoeg werd het pas in de 16e eeuw “uitgevonden” en wel door de Engelsman Robert Recorde (hij kwam uit Wales).
Toen ik, in de jaren 80 van de vorige eeuw, natuurkunde studeerde aan de Rijks Universiteit te Utrecht, was ik er van overtuigd dat kernfusie wereldvrede zou brengen. Een onuitputtelijke energiebron, wat al het gedoe om oliewinning zou doen verstommen. Maar…
Ergens in mijn middelbare schooltijd heb ik de stelling van Pythagoras zonder meer voor waar aangenomen, want ik kan mij niet herinneren dat er ooit een bewijs voorbij gekomen is. Terwijl het zo simpel blijkt te zijn.
De concepten van entropie en tijd zijn fundamenteel voor het begrip van fysische verschijnselen.
Entropie, een maat voor wanorde of de mate van verspreiding van energie in een systeem, wordt vaak geassocieerd met de tweede wet van de thermodynamica, die stelt dat in een geïsoleerd systeem de totale entropie niet kan afnemen. De ‘pijl van de tijd’ daarentegen, verwijst naar de richting waarin tijd beweegt, van verleden naar toekomst. Deze richting lijkt nauw verbonden met het gedrag van entropie. Hoe zit het met dit verband?